Diş Hekimi Erdal Ersan Yeni Yazısı: “X Işınları Zararlı Mıdır?”

X-ışınları genellikle hastalarda birçok soruyu gündeme getirir: gerçekten gerekli mi, ne kadar zararlı veya ne sıklıkla çekilirse zararlı? Alara ilkesi nedir? Durumu daha iyi bilenler daha iyi değerlendirebilir. En önemli sorular ve cevapları bu makalede bulabilirsiniz.

Keyifli okumalar!

En önemli röntgen prosedürleri nelerdir?

Diş hekimliğinde röntgen teknolojisi son 15 yılda muazzam ilerlemeler kaydetti. Yalnızca dijital X-ray teknolojisi, geleneksel analog yöntemlere göre daha az radyasyona maruz kalan yüksek çözünürlüklü görüntüler sağlar.

X-ışınları ayrıca dişler arasındaki boşlukta veya diş yüzeyinin altında bulunan çürükleri tespit etmek için de kullanılabilir.

Bir bakışta en önemli röntgen prosedürleri:

Tek diş filmi: Küçük bir röntgen filmi, bir görüntüleme plakası veya bir sensör, özel bir tutucu yardımıyla diş sırasının arkasına tutulur, görüntü genellikle bir ila üç dişi tam olarak gösterir, ancak isteğe bağlı olarak yan tarafı da gösterir. Tipik olarak çürük teşhisi için bir tarafta diş kronlarını görüntülemek için kullanılır.

Büyük röntgen veya panoramik tomogram (ortopantomogram, OPG, OPT): Bir kulaktan diğerine yarım daire şeklinde üst ve alt çenenin iki boyutlu röntgeni.

Bilgisayarlı tomografi (BT): Farklı yönlerden alınan, dijital enine kesit görüntülere yeniden oluşturulan ve üç boyutlu temsillere izin veren çok sayıda X-ışını görüntüsü.

Üç boyutlu dijital hacim tomografisi (DVT, CBCT): Daha küçük yapılarda bile X-ışınları kullanan üç boyutlu, yüksek çözünürlüklü görüntüleme tomografisi işlemi.

Radyasyona maruz kalma oranı ne kadar yüksektir?

Doğru tanıyı koymak için genellikle röntgen gereklidir. Ancak hasta iyonize radyasyona maruz bırakılır. Radyasyon dozu hakkında bir fikir edinmek için X-ışını uçuşla karşılaştırılabilir:

Örneğin İstanbul’dan Amerika’ya bir uçuş sırasında radyasyona maruz kalma, yaklaşık iki büyük X-ışını veya sekiz diş filmi maruziyetine karşılık gelir.

Dünyanın doğal radyasyonu, yılda yaklaşık 100 büyük X-ışınlarına veya 400 diş filmi maruziyetine karşılık gelir.

Radyasyondan korunma: Alara İlkesi

İyonize radyasyon, hücre değişikliklerini ve kanser gelişimini teşvik edebilir. Radyasyondan korunma söz konusu olduğunda, ALARA ilkesi olarak adlandırılan – radyasyondan korunmada, bütün faktörlerin değerlendirilerek mümkün olan en düşük dozun alınmasının sağlanması prensibi – her zaman geçerlidir.

Bu nedenle radyasyona maruz kalma, tıbbi avantajlar ve dezavantajlar dikkate alınarak mümkün olduğunca düşük olmalıdır.

X-ışınlarına ne sıklıkla ihtiyaç duyulduğu, hastanın yaşına, sağlığına ve çürük riskine ve diş ve ağız boşluğu hastalıklarının herhangi bir belirtisinin olup olmadığına bağlıdır.

Semptom olmamasına rağmen röntgen çekilmeli mi?

Modern röntgen teşhisi, özellikle ağız cerrahisi durumunda çok önemlidir. Örneğin  yirmi yaş dişlerini çekerken, kök kanallarını tedavi ederken veya  implant yerleştirirken.  Çünkü çevredeki yapılar ancak röntgen ile değerlendirilebilir.

Röntgen görüntüleri, hastalıkları erken aşamada tespit etmek için de kullanılabilir ve bu da tedavi ihtiyacını azaltır. Örneğin, dişler arası boşlukta ve diş yüzeyinin altında, aksi takdirde optik olarak görülemeyecek olan çürükler tespit edilebilir. Duruma ve riske bağlı olarak, bu nedenle düzenli olarak röntgen çekilmelidir.

Analog veya dijital röntgen arasındaki fark nedir?

Dijital X-ray sistemleri ile üretilen görüntüler doğrudan monitörde görünür hale getirilerek bilgisayara, CD’ye veya USB belleğe kaydedilebilir veya çıktısı alınıp istenildiği gibi çoğaltılabilir. Dijital ileri işleme, görüntüden daha ayrıntılı bilgilerin belirlenmesini ve böylece doğru teşhislerin yapılmasını mümkün kılar. Örneğin parlaklık, kontrast ve büyütme ile gürültü filtreleri ayarlanabilir. Analog görüntülerde bu mümkün değildir.

Dijital X-ray sistemleri radyasyona maruz kalmayı yüzde 80’e kadar azaltır. Bunun nedeni, geleneksel X-ray filmi gerektirmemeleri, ancak son derece hassas sensörler gerektirmeleridir. Bunları açığa çıkarmak için daha az radyasyon gerekir.

Dijital görüntüler ile görüntü kalitesi de daha yüksek ve işleme daha kolay: Yapılar bu şekilde büyütülebilir ve çeşitli filtreler kullanılarak patolojik süreçler daha iyi tanınabilir ve değerlendirilebilir. Çevreye zararlı X-ray kimyasallarının zaman alıcı imhası da ortadan kalkar.

Hamileler nelere dikkat etmeli?

Genel güvenlik önlemlerine (pelvik bölge üzerinde kurşun önlük) uyulursa, X-ışınları sırasında uterusa saçılan radyasyon ihmal edilebilir düzeydedir. Ancak prensip olarak bir risk asla tamamen göz ardı edilemez. Bu nedenle röntgen genellikle hamilelik sonrasına ertelenir.

Saygılarımla.

Diş Hekimi Erdal Ersan

Özel İmplavizyon Ağız ve Diş Sağlığı Polikliniği

Bozkurt / Denizli