Dünya Kupası Ekonomisi: Büyük Beklentiler ve Hayal Kırıklığı

Dünya kupası düzenleyen ülkelerde her zaman büyük bir heyecan yaşanır. Heyecanın kaynağı tüm dünyadan değişik futbol takımlarına ev sahipliği yapmanın verdiği haz ile ülke ekonomilerinin hızlı bir gelişme sürecine gireceği beklentisidir. İşin ekonomisi futbol kadar heyecanlı mıdır? Bunu yakından analiz etmek gerekir.

Dünya kupası ekonomisi ülkelere, kamu ekonomisi teorisine göre, Pareto iyimserliğine neden olmaktadır. Pareto iyimserliği, ülkenin ekonomik giderlerini artırmadan veya ülkedeki ekonomik refahtan hiçbir kayıp olmaksızın ek refah artışı beklentisidir. Dünya kupasını düzenleyen ekonomilerine etkisini analiz eden Martin Müller ve arkadaşlarının yaptığı 2022 yılında yayınlanan Türkçesi ’Olimpiyatların ve Futbol Kupalarının Yapısal Açığı’ başlıklı makalesine göre bu yaklaşım yanlış.  Yazarlar olabildiğince kısıtlı giderler üzerinden yaptıkları analizlerde 1966 yılından bu yana, 1986 Meksika ve 2018 Rusya hariç tüm organizasyonların gelirleri giderlerinin ancak %92’sini karşılamıştır. Yani bütün futbol organizasyonu düzenleyen ülkeler ekonomik olarak açık vermiştir. 1966’dan bu yana dünya kupalarından elde edilen gelirler 68 milyar Dolar seviyesindeyken; giderleri 125 milyar dolar seviyesindedir. Yani tüm organizasyonların toplam zararı, 55,5 milyar dolar seviyesindedir. Ülkeler fubol turnuvalarından net olarak zarar etmektedir.

O zaman ülkeler niçin bu şekilde organizasyon düzenlemeye heveslidir? Sormak gerekir. Bunun cevabını da yazarlar vermektedirler. Çünkü futbol organizasyonunu sırasında ülkelerde siyasi çalkantılar, iktidardan şikâyetler ve yolsuzluk haberlerinde düşüş olmaktadır. Yani futbol turnuvasının ülkelere ekonomik getiriden çok, geçici bir mutluluk ortamı sağladığı söylenebilir.

Katar 2022 için, ülkeye 1 milyon ile 1,5 milyon futbol ziyaretçisinin gelmesini beklemektedir. El-Monitor internet sitesindeki bir yazıya göre, 20 milyar dolar ekonomik getiri beklenmektedir. Bu rakam sonradan 17 milyar Dolar olarak düzeltilmiş. Katar’a on yıldan bu yana statlar yapılmakta ve altyapı geliştirilmektedir. Yapılan tesislerin çevreye duyarlı olması ve statlardan bazılarının dönüştürülebilir olması belki de Katar’ın en iyi ekonomik kararı olacaktır. Ya da Katar’ın dünyada isminin kısa süreli de olsa duyulması, ekonomik kazançtan önemlidir.

Ülkemizde ve dünyada da futbola yatırımların genelde getirilerin negatif olduğu göz önüne alınırsa, Katar’ın dünya kupasından ekonomik beklentilerden çok, eğlenceli bir futbol kupası zamanı yaşaması beklemesi gerekir. Katar veya yeni futbol turnuvalarını açıklayan kavramlar; futbol, festival, ekonomik fiyasko! söylenebilir.

Saygılarımla.

Prof. Dr. Mustafa Yıldıran